Aos meus pais, por moitas riquezas
que me deron, das que non son menos
as frases do galego do Morrazo que me
transmitiron mesmo nos momentos en
que todo parecía intranscendente.
Aos meus irmáns:
Teri, Manolo, Elena (in memoriam),
Javi, Víctor e Laura por todo o que lles debo.
Aos meus sobriños Daniel, Carmen e Martiño
por tantos momentos de felicidade.
Ao meu cuñado Ramón Villar para que logo nos dea
unha grande alegría.
A miña veciña Ana, sempre tan amable.
A todos os protagonistas próximos desta historia.
A Isabel Armesto e Marisú Lecea
polos seus ánimos para escribir esta entrada.
Sempre precisei buscarlle unha explicación lóxica aos acontecementos,
unha razón interna aos sucesos. Sei que moitos darwinianos falan da importancia
do azar na evolución das especies pero imaxinades escribir unha novela negra baseada
no chou? O protagonista nunca podería dicir que non cre nas casualidades e, sen
esa frase, non hai novela policial de xeito. Non, a existencia humana semella
un relato co seu misterio, cos seus malvados e todo iso.
 |
| Martiño moito antes da cachiza |
Ao principio pensei que era cousa da
envexa do Martiño. O Martiño é o meu sobriño predilecto. Certamente non me fai
moito caso. En realidade só se ocupa de min cando me sento no sofá coa
intención de durmir a sesta. Daquela espértalle o espírito das praderías, sente
a chamada de Manitú e dime: “voute atacar”. Sen esperar as negociacións de paz,
sube polo brazo do asento e lánzase sobre o meu pescozo como se fose un indio
das películas do oeste. É o momento en que o meu sopor remata nun instante. Agárroo,
tómboo e fágolle cóxegas ata que ri como un perdido, expresión que adoita
empregar a miña nai cando un ri a gargalladas, moi distinto de rir coma un
zafado. Cando cansa empeza a berrar: “para, para...” e daquela soño, inxenuo,
con que me deixe durmir. Cando se ve libre, volve a carga máis teimudo que o
xeneral Custer. De novo sube sixilosamente e volve atentar contra as miñas
cervicais. Desta volta agárroo de novo, tómboo e cómolle as pernas, máis que
nada por facerlle caso á súa avoa que, cando quería comer pan antes do xantar,
dicíame que se tiña fame rillase unha perna; logo, cómolle as fazulas e é, nese
momento, en que volve suplicar: “para, para...”, a súa petición de armisticio,
e de novo penso no bo que sería durmir uns minutos. Aínda en liberdade vixiada,
volve atacarme e como son moi coidadoso coa tradición, a miña nai sempre di que
fago del un pandeiro, empezo a cantar aquilo de “toca o pandeiro Manuel e que
non falte alegría”, mentres fago percusión co seu corpo e el volve rir sen
parar e eu aparco para sempre a soneca dese día.
O Daniel, en cambio, non é o meu
sobriño predilecto, é o meu sobriño favorito. Cando era neno
 |
| Daniel nos tempos de saber e gañar |
escribinlle un
conto e non quixo nin oílo así que imaxinádeo agora de adolescente, nin caso me
fai. Houbo un tempo en que o durmía despois do xantar. Collíao nos brazos e arrolábao
ata que quedaba durmido, polo medio víamos “Más deporte” coa precaución de
taparlle os ollos se aparecía na pantalla algún equipo italiano practicando o catenaccio; había que evitar pesadelos.
Se se portaba mal, nunca o ameazaba co Coco senón con Álvarez Cascos, era máis
eficaz. Aínda agora imaxino a Álvarez Cascos disfrazado de ogro coa cara
esborranchada con fiíños de plastilina do Prestige,
coa medalla Castelao toda relucente no peito e unha escopeta de cazar elefantes
en Escocia na man. O caso é que tamén víamos “Saber e ganar” o programa da 2. Mentres
o Daniel empezaba a durmir, eu contestaba ás preguntas do concurso. Un día o
Daniel estaba durmido e ao Jordi Hurtado deulle por preguntar: “de quen era o
can que non tiña rabo?”. Daquela, o Daniel fuxido coma un lóstrego dos brazos
de Morfeo, empezou a berrar: “ De San Roque!, De San Roque!”. Era o seu amencer
cultural.
 |
| Carmen moito antes dos sudokus |
Carmen non é o meu sobriño
predilecto, nin tampouco o meu sobriño favorito, é a miña sobriña favorita.
Tampouco me fai caso agás cando xoga ás escolas e me manda sentar e facer os
deberes. Sempre acabo no despacho de dirección e iso que son aplicado e
obediente. Con todo Carmen é unha boa influenza para min. Se dentro duns anos
consigo burlar a un alemán cruel non será polas virtudes terapéuticas do
xadrez, non e non, senón polos encrucillados e os sudokus. Se cadra pensades
que resolvo encrucillados e sudokus por aquilo da dieta saudable, pero non, resólvoos porque é o único xeito de que
a Carmen me dea un bico, un por pasatempo resolto. E crédeme iso é un grande
éxito.
A Daniel, a Carmen e a Martiño non
lles importa moito ser o meu sobriño favorito, a miña sobriña favorita e o meu
sobriño predilecto pero a min séntame de marabilla, doume conta das miñas
capacidades para o igualitario.
 |
| Martiño recollendo un premio da cachiza co Manolo ao seu carón |
Volvamos ao rego que xa me desviei
demasiado. Eu botáballe a culpa á envexa do Martiño. Ao Martiño dálle por xogar
á cachiza e a min a cachiza paréceme un xogo moi difícil: levantar un pau
chamado cachiza para golpealo con outro chamado peteiro e metelo, nos menos
golpes posibles nunha sorte de portería. Paréceme tan complexo como sempre me
pareceu o béisbol. De aí que cando me vin como Steve MacQueen en A grande evasión, achaquei os feitos a
este mal sentimento.
Mais definitivamente non foi por
iso, a culpa foi do Rodrigo Rato. Xa sei que estaredes a pensar que lles teño
manía aos do PP, pero non, a min o exministro cáeme ben. A ver por que raios en
Galicia pode haber un Bloque e en Madrid non se pode facer política do
ladrillo? Sexamos serios, un levanta unha casa con bloques e non pasa de
ghalpón, nin a galpón chega, agora, colles un ladrillo e por menos de nada
levantas un cigurats mesopotámico. Non hai punto de comparación. Ademais don
Rodrigo conseguiu o soño de calquera antisistema: acabar cun banco do IBEX en
nadiña, nun suspiro. Nada, non me veñan con contos. A min o que me apetece é
rodar un western con Rodrigo Rato ao estilo de Jesse James cun toque
robinhoodiano pero do revés, así transgresor. E que me din do romanticismo, que?
A ver que de nós pode darlle coa porta nos fociños ao FMI por amor ao próximo,
quero dicir, por amor á próxima. Como che son moi devoto da economía de
mercado, cando Robin Rato fichou pola telefónica, cambiei de compañía. Teño
tanta fe nese home que estou seguro de que o vai conseguir o obxectivo de
fundila.
Era un sábado pola tarde, estaba
tombado no sofá lendo unha noveliña do Coetzee mais como son pan adicto, notei
que era hora de ir mercar unha boliña. Normalmente baixo polas escaleira e levo
o teléfono móbil comigo. O do teléfono é por se chama Deus ou a rapaza guapa
que coñecín hai un tempo. A Deus e a rapaza guapa acabas por velos en todas
partes pero chamar, o que se di chamar, non chaman e menos canto ti tes gañas
de ter unha conversa con eles. Non lles gusta o teléfono e non hai forma.
Porque quen leva o teléfono para soportar ao pesado que chama cando non debe, ou
á teleoperadora do momento? Un quere recibir as chamadas máis esperadas: as
inesperadas. Pois desta vez, deixeino na casa. A chamada do pan, debeu ser. Do
pan ou do panteísmo ou da pantomima ou das pandeiretas, que sei eu... En fin
que saín pola porta cos cartos e coas chaves, metinme no ascensor e, como por
casualidade, esas nas que non creo, velaí que anda medio piso e queda parado. Deste
xeito alá me vexo eu como José Luís López Vázquez en La cabina aquela curtametraxe de Antonio Mercero con guión de José
Luís Garci. Cambias de compañía telefónica e acabas atrapado na cabina, na
cabina do ascensor. A realidade, xa o dicía o Galeano, é a mellor metáfora de
si mesma.
Unha vez atrapado, o primeiro en que
pensa un é que haberá alguén que lle poida botar unha man e iso que o meu amigo
Aldao temo advertido centos de veces: “se te caes a primeira man que te vai
axudar é a que tes no extremo do teu brazo”. Pero un cre na humanidade, así que
comecei a tocar o timbre de alarma pero ninguén se alarmou. Non, non pensen,
non é que viva rodeado de insolidarios senón que simplemente non había ninguén
no edificio. Se cadra a humanidade non é insolidaria, é inexistente.
Eu estaba tranquilo, moi tranquilo.
Para que está a fe máis importante de todas, a fe no capitalismo, no
funcionamento perfecto do libre mercado, na eficacia das empresas privadas e
mesmo das privatizadas?
Non levara o móbil, xa dixen, pero
no ascensor había teléfono de emerxencias. Salvado pola campá, pola campá do
templo por excelencia, a campá de Wall Street. Así que, chamo e sáeme unha voz
de ordenador que me anuncia que unha operadora falará comigo. Neses momentos un
ten tempo mesmo para imaxinar que a operadora é a moza guapa, esa que non chama
e que o enclaustramento é un agasallo de Deus. Ao pouco soa a voz prometida.
Non era a voz da guapa, mira ti que decepción! Con todo era unha voz agradable
e diche: “Llama usted desde el número.....de la Avda de M....”. “Si, señora”, respondo.
“Puede
decirme por favor ¿qué portal?”. “O portal do medio, o ascensor da esquerda,
conforme entra”. “Muy bien, muy bien”, dime. “Pero es que ustedes ya no tienen
contrato con nosotros e modo que no podemos atenderle”, engadiu. Facendo alarde
das miñas extraordinarias facultades intelectuais, esas que me impiden entender
como un teléfono está conectado cunha empresa que non fai un servizo, e por que
a nova compañía nin sequera pega o novo número, aínda que só sexa para
publicitarse, acabei por formular unha pregunta verdadeiramente parva: “E que
podo facer?”(é a miña parte naïf, porque xa me dirás ti a ela que lle podía
importar o asunto, pero é aquí cando o capitalismo acode ao noso rescate). “Yo puedo
mandarle un técnico pero tiene que pagarlo usted”. “Canto me vai cobrar?”
–preguntei como mantendo a dignidade e como se tivese outra opción. “120€”,
respondeu. “De acordo, non podo estar aquí perpetuamente pechado, así que envíemo”.
Fíxome un montón de preguntas para encher o seu formulario, mentres eu pensaba
que as oito quedara para a botadura da Curuxán co Morales e non sabía se
chegaría.
Daquela empezou a espera. Ao
principio fun rememorando todas as escenas de cine carcelario ou
claustrofóbico. Xa dixen antes que a miña hipótese inicial era atribuír o
incidente á envexa do Martiño e púxenme a imitar a Steve MacQueen pero o xeito
de tirar unha pelota contra a parede sen ter pelota chega a ser imaxinativo de
menos ou rutineiro de máis. Lembrei logo A
cabina e todo se aclarou. Tamén rememorei aquel personaxe de Fuga de Alcatraz que tiña amestrado un
rato e a Woody Allen pechado cun vendedor de seguros e así ía imaxinando filme
tras filme. Logo reparei nos escritos, nos de Galeano denunciando os confinamentos
dos presos políticos ou os de Vargas Llosa felicitando a Fujimori por ter a
Abimael Gúzman nunha mazmorra tres pisos baixo terra e suma e segue, pero xuro
que estaba moi tranquilo.
Cando levaba, como 45 minutos de
confinamento, sinto uns pasos vigorosos. Se non soubese que eran os de Ana que
pasa dos 70 anos, pensaría que eran os dunha moza de 20, pero era Ana, a miña
veciña. Ana é unha persoa encantadora, xenerosa e dunha sensatez pouco
frecuente. Ademais fálalle ben ás amigas de min. Aínda que isto último non sei
se me gusta de todo. Un non deixa de soñar con ter o atractivo dun detective de
serie negra, un personaxe “complexo e escuro” como adoitan dicir os críticos do
cinema. Nada que vou ter que empezar a vestir gabardina, malo será que alguén
me tome por Colombo. “Ana, Ana”, chamei. Imaxinei a Ana na procura da miña voz
e por iso dixen: “estou no ascensor”. A pobre da muller empezou a preocuparse e
por máis que me esforcei en tranquilizala, en explicarlle que logo viría o
técnico, en rogarlle que fose onde pensaba ir. Nnon conseguín nada. Ela que “Deus
o fixera mellor”. Ana pensaba ir a misa mais non se portou como o crego ou o levita da
parábola do bo samaritano senón que se quedou comigo. O que non sei se Ana pode
considerarse unha boa samaritana, non porque non teña bos sentimentos que os
ten, senón porque o outro día, que cousas ten o zapping!, escoitei no programa
de Juan Manuel de Prada unha explicación fantástica. O bo samaritano era bo
porque tiña cartos dabondo para pagar as atencións ao agredido, sen os cartos
nada de nada. Mira ti por onde, eu que pensaba que o Xesús de Nazareth era un
protocomunista, defensor dos pobres como herdeiros do reino de Deus e agora me
decato de que a bondade só é posible se un ten unha boa carteira, o que aprende
un.
O asunto é que Ana está nunha forma
incrible. Non parou de subir e baixar tres pisos de escaleiras, a ver se
chegaba o técnico, a ver se eu estaba ben. Un chega a imaxinarse nunha pantalla
unha carreira de velocidade entre Ana e Marita Koch coa vitoria abusona da miña
veciña. Fantástico!
Así foron pasando os minutos. Case
hora e media despois oio a Ana falar máis alto e sospeitei que o home dos 120€
acababa de chegar e así foi. Un auténtico profesional, uniformado, co logotipo da compañía ben colocado e cargado con
toda a ferramenta: unha chave. Abriu a porta e alí gabeei eu só para saír. Xa
fóra díxome que lle tiña que asinar un xustificante, alí cubriu os datos e
puxen a miña rúbrica.
Mentres subía as escaleiras
calculando o tempo que tiña para ir buscar o pan e acompañar a Morales na
botadura da renovada Curuxán deume por ler o resgardo. Quedei sorprendido.
Trabajo realizado: Rescate. Vaia ho, e nin unha man me deu! Ben está que me
cobre 120€ pero que o faga polo concepto axeitado: posuír unha chave que abre
un ascensor e polo traballo correcto: xirala na dirección axeitada pero por
rescate... non hai seriedade. Se
é o que digo eu pasamos de cabina da telefónica ao rescate de Bankia por iso lle
chaman fash-back.
A segunda conferencia tratará sobre
Ermelo, ese lugar ermo, solitario na que Belarmino Barreiro cre ver o “berce do
Morrazo, o pai espiritual fundador, a raíz dende a cal se poboaría esta
península”. Fermosas e creo que sabias palabras. En España, Galicia non é unha
excepción, adoitase desprezar aos estudosos, aos investigadores. Os eruditos
reciben comentarios despectivos. Un profesor de crítica literaria díxonos unha
vez: “en español erudito es peyorativo como Agapito”, outros menos puerís pero,
se cadra, peor intencionados definen ao erudito como “un coleccionista de
minucias”. E desa visión nacen os tiros que ao xeito de escopetas recortadas
(hoxe, igual que no tempo de Neruda, “los pistoleros se pasean con la cultura
occidental en brazos) van acabando coa investigación a base de forzar ao exilio
aos investigadores.
